Wariant 1

Wędrowali Turcy(1),

Przekraśni(2) młodzieńcy,

Wędrowali czasem,

Jaworowym lasem.

Znaleźli tam drzewo,

Znaleźli tam drzewo,

Drzewo jaworowe

Na huśliczki(3) nowe.

Jeden ciął do niego,

Lała się krew z niego.

Drugi ciął do niego,

Odciął trochę z niego.

Trzeci ciął do niego,

Drzewo przemówiło:

Nie rąbajcie(4) we mnie,

Bo ja jest dzieweczka!

Bo ja jest dzieweczka,

Z nowego miasteczka.

Ale wy mnie weźcie,

Do mej matki wieźcie.

Postawcie mnie w sieni,

W sieni za dwirzami,

Tam mnie matka znajdzie,

Obleje mnie łzami. ^[1]

Objaśnienia

(1) – Turcy – zapożyczeni przypuszczalnie z pieśni słowackiej. Pieśń polska nie wspomina na ogół o Turkach.

(2) – przekrasny – wyraz w Polsce jest nieużywany, natomiast znany na Rusi, wśród Czechów i Słowaków.

(3) – huśliczki – gęśliczki (skrzypce), forma słowacka, znana także góralom zakopiańskim.

(4) – rąbajcie – zamiast rąbcie, pod wpływem słowackiego „rubajte”.

Wariant 2

Wędrowali Rusy(1),

Trzy szwarni(2) karlusy(3).

Wędrowali lasem,

Kalinowym lasem.

Znaleźli tam drzewo,

Znaleźli tam drzewo,

Drzewo jaworowe

Na huśliczki nowe.

Jeden ciął do niego,

Lała się krew z niego.

Drugi ciął do niego,

Odciął trochę z niego.

Trzeci ciął do niego,

Drzewo przemówiło:

Nie rąbajcie we mnie,

Bo ja jest dzieweczka!

Bo ja jest dzieweczka,

Z nowego miasteczka.

Ale wy mnie weźcie,

Do mej matki wieźcie.

Postawcie mnie w sieni,

W sieni za dwirzami,

Tam mnie matka znajdzie,

Obleje mnie łzami. ^[1]

Objaśnienia

(1) – Rusy – wskazują na pewien związek tekstu z pieśnią ruską. Jest to charakterystyczna cecha wszystkich tekstów zapożyczonych, w których wielokrotnie wymieniony zostaje kraj, z którego ją przejęto.

(2) – szwarny – ładny, wyraz powszechnie używany na Śląsku.

(3) – karlusy – chłopcy, z niemieckiego „Kerle”

Wariant 3

Ożeniła matka syna po niewoli,

I wzięła synowę nie dla upodoby.

Oj wyprawił-że ją, by len w polu rwała:

Póki lnu nie urwiesz, byś nie powracała.

I lnu nie wyrwała, nie przyszła do domu,

Nockę nocowała na Jasiowem polu.

Na Jasiowem polu nockę nocowała,

Na Jasiowem polu topoliną stała.

Wyprawiła matka z siekierą do łasa,

Cały las obeszedł, topoli nie znalazł.

Przyszedł na swe pole, topolina stała.

Ciął nią w nią raz siekierą, ona zaszumiała,

Skoro ciął drugi raz, ona zapłakała:

Nie rąb mnie mój Jasiu, ja twoja kochana.

Bodaj mojej matce taka dola była,

Oj jak mnie nie z lubą młodego żeniła.

Bodaj moja matka na świecie nie była,

Jak mnie młodziuchnego z pary rozłączyła. ^[1]

Pierwszy wariant tekstu pieśni pochodzi z Wisły na Śląsku Cieszyńskim, druga wersja zanotowana została w powiacie rybnickim na Górnym Śląsku, a trzecią Zygmunt Gloger zapisał na pograniczu polsko-ruskim i jest ona wierna ruskiemu pierwowzorowi. Pieśń ta odbyła ciekawą wędrówkę. Spotykamy ją w bardzo podobnym brzmieniu u Morawian oraz Słowaków, a także wśród niemieckich pasterzy tzw. „Kuhländchen” na północnych Morawach. Powszechnie znany jest ten motyw na Rusi, choć nieco inaczej ujęty. Powstały także warianty białoruskie i rosyjskie, które są niewątpliwie zapożyczone z małoruskich.

Najprawdopodobniej pasterze ruscy, którzy przemierzali długi szlak ze wschodu na zachód, zajmując niewyzyskane gospodarczo hale i pogórza, przynieśli pieśń do Słowaków. Od nich zapożyczyli ją górale wiślańscy, także Górny Śląsk, z drugiej zaś strony Morawianie i niemieccy pasterze z Moraw. Ta wędrówka pieśni pokrywa się także z kierunkiem rozprzestrzeniania się podań. Kultura pasterska (materialna i społeczna) jest wspólna wśród górali oraz pogórzan rumuńskich i morawskich.

Treść pieśni zawiera cudowne wątki nieliczne w kulturze ludowej. Utwory zamykały się zazwyczaj w obrębie spraw codziennych. W tym przypadku mamy do czynienia z tekstem o nadzwyczajnej tematyce, dodatkowo ubranym w formę wierszowaną. Sama idea metamorfozy nie jest ludowi obca, gdyż spotykamy ją często w podaniach i bajkach, a także w zabobonach. W niektórych okolicach wystrzega się ścinania konkretnych drzew, wierząc, że będzie z nich ciec krew. Czarodziejska moc słowa jest natomiast powszechnie uznawana. W trzeciej wersji utworu to przekleństwo matki stanowi trzon złych wydarzeń w pieśni^[1].