Piosenkarz, kompozytor, poeta, także malarz i architekt. Do matury uczył się gry na fortepianie. Ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. W 1967 r. z Janem Kantym Pawluśkiewiczem założył studencki Kabaret Architektów Anawa, z którego wyłonił się później zespół wokalno-instrumentalny o tej samej nazwie^[2]. Debiutował w 1967 r. na VI Festiwalu Piosenki i Piosenkarzy Studenckich w Krakowie^[1]. Z Anawą współpracował do 1972 r., zdobywając wiele wyróżnień, m.in.:

— II nagrodę na VI Ogólnopolskim Konkursie Piosenkarzy Studenckich w Krakowie w 1967 r., gdzie „Tango Anawa” otrzymało Grand Prix dla najlepszej piosenki festiwalu,

— I nagrodę na Festiwalu Artystycznym Młodzieży Akademickiej FAMA w Świnoujściu w 1968 r,

— Nagrodę Specjalną Dziennikarzy na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1968 r. za „Serce”,

— Nagrodę TVP na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1969 r. za „Wesele”,

— I nagrodę Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu za „Korowód II” w 1971 r.

W 1970 r. nagrał album z muzyką Jana Kantego Pawluśkiewicza pt. Marek Grechuta Anawa, który okazał się absolutnym arcydziełem, prezentując takie przeboje, jak: „Będziesz moją panią”, „Nie dokazuj”, „Serce”, „W dzikie wino zaplątani” i „Wesele”. W 1971 r. ukazał się kolejny wspólny album pt. Korowód z muzyką samego Marka Grechuty. Płyta stała się jednym z przełomowych nagrań polskiej muzyki, o czym zdecydowały takie kompozycje, jak: „Dni, których nie znamy”, „Świecie nasz” i tytułowy „Korowód”. W 1972 r. wokalistą zespołu Anawa został Andrzej Zaucha, w niedługim czasie grupa zawiesiła działalność^[2].

W latach 1972–1976 prowadził grupę Wiem, w której grali, m.in.: Jan Cichy, Józef Gawrych, Paweł Jarzębski, Kazimierz Jonkisz, Bogdan Kulik, Antoni Krupa, Paweł Ścierański, Piotr Michera, Eugeniusz Obarski^[1]. Nagrał z nimi dwa albumy: Droga za widnokres w 1972 r., zawierający, m.in.: „Jeszcze pożyjemy” i „Krajobraz z wilgą i ludzie”, oraz płytę pt. Magia obłoków w 1974 r., z takimi kompozycjami, jak: „Spotkania w czasie”, „Świat w obłokach” i „Godzina miłowania”, gdzie piosenki do słów polskich poetów zostały oprawione muzyką z wyraźnymi elementami jazz-rocka.

W 1976 r. Marek Grechuta wspólnie z Janem Kantym Pawluśkiewiczem reaktywował grupę Anawa, celem realizacji musicalu Szalona lokomotywa na motywach utworów Stanisława Ignacego Witkiewicza. Skład zespołu uzupełnili: Joanna Giemzewska – vno, Michał Półtorak – vno, Jadwiga Olesińska – vc., Jerzy Wysocki – g., Jan Gonciarczyk – cb. i Marian Bronikowski – dr. W 1977 r. grupa nagrała płytę pt. Szalona lokomotywa, a sam musical był prezentowany w latach 1977–1980, m.in. w krakowskim Teatrze STU i katowickim „Spodku”. Najciekawszą kompozycją na płycie była piosenka pt. „Hop, szklanka piwa”, która zdobyła I nagrodę na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1977 r^[2].

Marek Grechuta śpiewał także solo lub z okazjonalnie tworzonymi zespołami. Współpracował z Piwnicą Pod Baranami^[1], z którą występował nie tylko w Krakowie, ale również m.in. we Włoszech i Francji^[2]. W latach 1979–1989 prowadził w Krakowie własną „Piwnicę Pod Różą”^[1]. Nieco wcześniej nagrał jeszcze następujące albumy: płytę pt. Złote przeboje (1978 r.) oraz Pieśni do słów Tadeusza Nowaka (1979 r.), czyli fonogram zawierający utwory ze spektaklu pt. Zapach łamanego w rękach chleba^[2].

W latach 80-tych nagrania Marka Grechuty cieszyły się mniejszą popularnością (z wyjątkiem przeboju „Wiosna-ach to ty”), choć on sam – dzięki piosenkom z początku kariery – był wysoko ceniony, na co dowodem była znakomita sprzedaż składanki pt. Ocalić od zapomnienia (LP/ CD Polskie Nagrania, 1990 r.). Poprzedziła ją płyta pt. Śpiewające obrazy (1984 r.) – nagrana z Anawą, która w części podstawowej zawierała piosenki z tekstami artysty, zainspirowanymi obrazami Edgara Degasa, Vincenta Van Gogha, Claude’a Moneta, Pablo Picassa, Auguste Renoira i Stanisława Wyspiańskiego, w części drugiej – muzykę do spektaklu pt. Otello według Wiliama Szekspira. Kolejne płyty tego okresu to:

— W malinowym chruśniaku (1984 r.), gdzie zaśpiewał wspólnie z Krystyną Jandą;

— Wiosna-ach to ty (1987 r.) – płyta nagrana z towarzyszeniem Anawy i Alibabek, na której obok lżejszych kompozycji znalazła się muzyka instrumentalna do spektakli teatralnych: Colas Breugnon, Tumor Witkacego i Kronika Olsztyńska;

— Krajobraz pełen nadziei (1989 r.) – płyta z elementami rocka, ponownie nagrana z Anawą;

— Złote Przeboje (1990 r.) – kolejna składanka.

Dyskografię Marka Grechuty uzupełnia:

— kaseta pt. Piosenki dla dzieci i rodziców (1991 r.), nagrana z aktorami Teatru Starego w Krakowie: Lidią Dudą, Grażyną Trelą i Edwardem Lubaszenko oraz dziecięcym chórem „Gama” Pałacu Młodzieży;

— płyta Jeszcze pożyjemy (1993 r.), łącząca nagrania z Drogi za widnokres i Magii obłoków;

— inspirowany Dekalogiem album pt. Dziesięć ważnych słów (1994 r.);

— dwie składanki – Złote przeboje 2 (1998 r.) i Dni, których nie znamy (1999 r., w serii Złota Kolekcja)^[2].

Łącznie Marek Grechuta skomponował około stu pięćdziesięciu piosenek. Z zespołem Anawa wystąpił na dwóch i pół tysiąca koncertów w kraju i za granicą. Wielokrotnie zwyciężał w plebiscytach prasowych i radiowych jako wykonawca i kompozytor. Dał około trzech tysięcy recitali w kraju i za granicą, m. in. w NRD, RFN, ZSRR, Czechosłowacji, Bułgarii, na Węgrzech, Kubie, we Francji, Wielkiej Brytanii i Włoszech oraz w ośrodkach polonijnych USA, Kanady i Australii. Zagrał epizodyczne role w filmie fabularnym Polowanie na muchy (reż. Andrzej Wajda) i filmie dokumentalnym Tumor Witkacego (reż. Grzegorz Dubowski). Swoje prace malarskie prezentował na indywidualnych wystawach krajowych, a także zagranicznych. Wydał zbiorki poetyckie Na serca dnie i Krajobraz pełen nadziei. Jego piosenki śpiewały: Teresa Iwaniszewska-Haremza, Krystyna Janda, Dorota Pomykała, Maryla Rodowicz, Magda Umer oraz wykonawcy zagraniczni. Jego karierze poświęcone jest hasło w telewizyjnej wersji Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej (odcinek 21 w reżyserii Ryszarda Wolańskiego) oraz dokumentalny portret filmowy Z pamiętnika mej duszy (reż. Petro Aleksowski). Na przełomie 2000 i 2001 r. ukazała się seria reedycji płyt analogowych, nagrań niepublikowanych oraz jego utworów w interpretacji różnych wykonawców pod wspólnym tytułem Świecie nasz, dokumentująca niemal w całości działalność artystyczną Marka Grechuty.

Jest laureatem:

— nagrody polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk 2001 w kategorii „Reedycje” (CD Świecie nasz; Marek Grechuta, vol. 1-13),

— Złotego Fryderyka 2001 za całokształt działalności artystycznej,

— Grand Prix za całokształt działalności artystycznej,

— nagrody im. Karola Musioła za wybitne osiągnięcia w popularyzacji polskiej piosenki na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole 2006,

— pośmiertnie odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Trzy tygodnie po śmierci artysty ukazała się książka Wojciecha Majewskiego pt. Marek Grechuta : portret artysty, wydana przez Znak, opisująca jego twórczość. Inspiracją do powstania publikacji były rozmowy autora z Markiem Grechutą oraz jego doświadczenia muzyczne (nagrał CD Wojciech Majewski: Zamyślenie i CD Wojciech Majewski: Grechuta z jazzowymi interpretacjami jego utworów oraz wspólne nagranie na CD Marek Grechuta: Niezwykłe miejsca). Całość uzupełniają unikatowe fotografie, po raz pierwszy publikowane kopie obrazów oraz CD Marek Grechuta: Unikaty, m.in. z niewydanymi dotychczas zapisami koncertów na festiwalach w Krakowie i Opolu. W drugą rocznicę śmierci artysty odbył się w Krakowie I Festiwal Twórczości Marka Grechuty „Korowód” połączony z konkursem na najlepsze wykonanie piosenek z jego repertuaru. Laureatem I nagrody został zespół Dzień dobry. Organizatorem imprezy jest Fundacja Piosenkarnia Anny Treter^[1].