Piszę wciąż do Ciebie najróżniej

Przez te najdziwniejsze w życiu moim dnie,

Listy, jak zgubieni podróżni

Błąkają się gdzieś nie wiadomo gdzie.

Może wiatr je jesienny niesie jesienią,

Może listy jak liście po świecie gna!

Zresztą — Boże — cóż listy zmienią,

Jeśli ciągle, ciągle jeszcze trwa:

Kriegsgefangenenpost — to brzmi, jak tajemnica,

Kriegsgefangenenpost — to pociągów daleki świst.

Kriegsgefangenenpost — to Twój dom, numer, ulica

Kriegsgefangenenpost — to czekanie na Twój list.

Krieg — rozumiesz — to wojna,

Gefangene — jeniec — to ja...

Czy jesteś już spokojna,

Gdy znasz te słowa dwa?

Kriegsgefangenenpost — to brzmi, jak tajemnica,

To pociągów daleki świst,

To czekanie na Twój list.

Nie wiem nawet, czy na mnie czekasz,

Nie wiem, czy powracać warto będzie znów —

Wołam, wołam Ciebie z daleka

Tym najdziwniejszym spośród wszystkich słów!

Głos mój wicher jesienny niesie jesienią,

List mój, jak liść jesienny po świecie gna!

Moja miła — cóż listy zmienią,

Jeśli ciągle, ciągle jeszcze trwa:

Kriegsgefangenenpost — to brzmi, jak tajemnica… ^[1], ^[2]

(wersja muzyczna powstała w obozie jeńców wojennych)

Ta dostojna, poważna pieśń jeńców wojennych, uczestników kampanii wrześniowej, a drukowana po wyzwoleniu prawie wyłącznie jako wiersz, powstała w Oflagu IX B nad Lahnem. Prawykonanie pieśni Kriegsgefangenenpost, z muzyką skomponowaną przez ppor. Jana Landego, z zawodu pianistę, odbyło się 2 grudnia 1939 roku na wieczorze jenieckim zatytułowanym Czarna kawa przy piwie. Śpiewał ją ppor. Jerzy Michałowski. Tekst powielony w oflagu dotarł wkrótce do okupowanego kraju i do innych obozów jenieckich i w ten sposób szeroko się rozpowszechnił. Trafił także (oczywiście bez nut) na karty wydanej na przełomie lat 1940/1941 w Warszawie konspiracyjnej Antologii poezji współczesnej „Narcyza Kwiatka” pod pseudonimem „Novum”.

(wersja muzyczna skomponowana w okupowanym kraju)

W roku 1941 pojawiły się w okupowanym kraju nuty z tekstem Kriegsgefangenenpost. Ale melodia nie przypominała tej, którą Jan Landy skomponował w obozie. Maria Hoffman-Urbańska udostępniła mi oryginalną odbitkę nut, wykonaną konspiracyjnie w Lublinie na światłoczułym papierze i opatrzoną następującą, odręczną dedykacją: „Kochanemu Tomciowi – pierwszemu wykonawcy tejże piosenki w dowód wdzięczności za doskonałe wykonanie i w dowód przyjaźni – Andrzej. Lublin, dnia 2.IX.43”. Z lewej strony nut umieszczony był rysunek przedstawiający teren jenieckiego obozu, a obok napis: „słowa Nowicki, muzyka Andrzej-Jerzy”. Ustaliłem, że tym pierwszym wykonawcą był Tomasz Dąbrowski. W latach wojny śpiewał on pieśni patriotyczne na konspiracyjnych koncertach w Warszawie, Lublinie, Chełmie i w Krakowie. Według relacji Tomasza Dąbrowskiego autorem dedykacji był Andrzej Markowski, który akompaniował mu w czasie wykonania pieśni w Lublinie. Kriegsgefangenenpost była jego pierwszą poważniejszą kompozycją. Powstała na przełomie lat 1940/41. Utrzymana w rytmie tanga, różni się zasadniczo od muzyki napisanej przez ppor. Jana Landego w obozie jeńców. Jest barwniejsza i nie tak smutna. Wykonywana była na koncertach konspiracyjnych, przy czym w Warszawie upowszechniał ją Witold Elektorowicz, który – jako pierwszy – otrzymał od Markowskiego nuty „ołówkowe”. Po wojnie kompozycja Kriegsgefangenenpost weszła w skład ilustracji muzycznej filmu „Zezowate szczęście”^[1]. Piosenkę do tego filmu wykonywała w 1960 r. Sława Przybylska^[3].

Według Jana Olesika (w publikacji Oflag IIC Woldenberg, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1988, s. 204) muzykę do Kriegsgefangenenpost skomponował nie Jan Landy, ale jego brat, Adam. Olesik w przypisie powołuje się na publikację Stanisława Marczaka-Oborskiego Teatr czasu wojny 1939–1945 (Warszawa 1967, s. 80). Osoba podporucznika Jana Landego u Olesika w ogóle nie występuje, mimo, że życiu kulturalnemu poświęca sporo miejsca^[4].