Trębacz jazzowy i kompozytor. Ukończył Podstawową Szkołę Muzyczną w klasie skrzypiec i fortepianu i Średnią Szkołę Muzyczną w klasie trąbki. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie w klasie trąbki Ludwika Lutaka. W czasie nauki w szkole średniej grał w krakowskim Jazz Club Helicon w kwartecie utworzonym z pianistą Wacławem Kisielewskim. Od 1961 r. brał udział w jam session w klubie „Pod Jaszczurami”.

Jesienią 1962 r. został trębaczem kwartetu Jazz Darings z Adamem Matyszkowiczem (Makowiczem) – pf., Jackiem Ostaszewskim – cb., Wiktorem Perelemutterem – dr. Zdobył z nim I nagrodę zespołową i indywidualną na Konkursie Amatorskich Zespołów Jazzowych Polski Południowej.

W latach 1963–1967 grał w zespole Krzysztofa Komedy i Andrzeja Trzaskowskiego. W latach 1967–1973 prowadził własne zespoły, początkowo kwartet, później kwintet z Bronisławem Suchankiem lub Janem Gonciarczykiem – cb., Januszem Muniakiem – ten. sxf., Zbigniewem Seifertem – alt sxf., Januszem Stefańskim – dr. Z zespołem tym brał udział w koncertach i festiwalach w kraju i w RFN, m.in. w Trumpet Summit w Norymberdze, Festiwalu Muzyki Współczesnej w Donaneschingen (w gronie europejskiej awangardy jazzowej, wykonawców kompozycji Krzysztofa Pendereckiego Actions), Free Jazz Meeting w Baden-Baden i Jazz Tage w Berlinie. Uczestniczył także w warsztatach jazzowych w Hamburgu.

Od 1973 r. realizuje własne przedsięwzięcia artystyczne. Tworzył okazjonalne formacje, m.in.:

— kwartet z Tomaszem Szukalskim – ten. sxf., Edwardem Vesalą – dr., Peterem Warrenem – cb. (lata 1973–1975);

— duety z Adamem Makowiczem, Tomaszem Szukalskim, Andrzejem Kurylewiczem i Januszem Skowronem;

— grupę Freelectronic w składzie: Tomasz Stańko – tr., Janusz Skowron – pf., Tadeusz Sudnik – synt., Witold Szczurek – cb., od 2001 r. Tomasz Stańko Quartet ze Sławomirem Kurkiewiczem – cb., Michałem Miśkiewiczem – dr. i Marcinem Wasilewskim – pf., muzykami, którzy tworzą samodzielną formację Simple Acoustic Trio.

Występował także solo. Współpracował ze Studiem Jazzowym Polskiego Radia i grupą InFormation Sławomira Kulpowicza. Koncertował w wielu krajach Europy, w USA oraz w Indiach, gdzie grał solo w grobowcu Taj Mahal. Nagrywał i występował z muzykami europejskimi i amerykańskimi, m.in. z Cecilem Taylorem, Garym Peacockiem, Danielem Humairem, Dave’em Hollandem, Donem Cherrym, Albertem Mangelsdorffem, Eddiem Gomezem, Janem Garbarkiem i Jackiem DeJohnette’em.

Jest kompozytorem:

— muzyki do filmów krótkometrażowych, dokumentalnych i fabularnych, m.in. Dziura w ziemi (reż. Andrzej Kondratiuk), Trąd (reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki), Reich (reż. Władysław Pasikowski), Pożegnanie z Marią (reż. Filip Zylber) nagrodzonej Złotym Lewm Gdańskim na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1993 r., Cisza (reż. Michał Rosa), Egzekutor (współautor Justyna Steczkowska, reż. Filip Zylber);

— muzyki do spektakli Wyzwolenie i Balladyna;

— utworu Wolność w Sierpniu oraz ilustracji muzycznej do stałej ekspozycji w Muzeum Powstania Warszawskiego;

— licznych tematów jazzowych.

Jest laureatem:

— nagrody Programu III Polskiego Radia im. Mateusz Święcickiego w 1992 i 1998 r.,

— nagród polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk ’97 w kategoriach muzyk jazzowy roku i album roku – jazz (CD Tomasz Stańko Septet: Litania, Music of Krzysztof Komeda),

— nagród polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk ’99 w kategoriach muzyk jazzowy roku i album roku – jazz (CD Tomasz Stańko: From The Green Hill). Płyta ta otrzymała również Preis der Deutschen Schallplatenkritik 2000 (nagrodę krytyki niemieckiej).

W 2002 r. otrzymał prestiżową Europejską Nagrodę Jazzową przyznaną przez międzynarodowe grono krytyków muzycznych, ufundowaną przez Austrian Music Office w Wiedniu oraz nagrodę polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk 2002 w kategoriach: muzyk jazzowy roku i jazzowy album roku (CD Tomasz Stańko: Soul of Things).

Jest bohaterem hasła w telewizyjnej wersji „Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej” odcinek 124 (reż. Ryszard Wolański).

O jego pozycji w jazzie świadczy m.in. nota biograficzna w Encyclopedia of Jazz (Leonard Feather & Ira Gitler), zwycięstwa w plebiscytach miesięcznika „Jazz” (1965 i 1971 r.), w ankietach Jazz Top magazynu „Jazz Forum” w kategorii trąbka (w latach 1982–1988, 1993, 1997–2007), w kategorii kompozytor (w latach 1996, 2000–2004, 2006), w kategorii muzyk roku (w latach 1997–2007), w kategorii zespół akustyczny (w latach 1999–2000, 2002–2007), w kategorii albumy roku: 1985 r. – LP Tomasz Stańko: C.O.C.X., 1997 r. – CD Tomasz Stańko Septet: Litania, Music of K. Komeda, 1999 r. – CD Tomasz Stańko: From The Green Hill), 2002 r. – CD T. Stańko Quartet: Soul of Things, 2004 r. – CD Tomasz Stańko Quartet: Suspended Night), 2006 r. – CD Tomasz Stańko Quartet: Lontano) oraz w ankietach europejskich magazynów jazzowych^[1].