|
|
|
Biblioteka :: Polacy nie gęsi
Użycie języka jest wymiarem naszego patriotyzmu.
Każdy myślący człowiek powinien ćwiczyć prawidłową wymowę,
bowiem aby pięknie myśleć, trzeba pięknie mówić.
Opis akcji
Od 2 listopada do Święta Niepodległości Biblioteka Polskiej Piosenki wraz z Uniwersytetem Pedagogicznym w Krakowie, Radiem Kraków, Urzędem Miasta Krakowa, Dziennikiem Polskim oraz pod patronatem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przeprowadzi kampanię na rzecz poprawy czystości brzmienia języka ojczystego.
Akcja "Polacy nie gęsi" będzie prowadzona poprzez internet, radio i prasę gdzie pojawią się w tych dniach ćwiczenia logopedyczne oraz niezbędne informacje dotyczące wad wymowy.
Finałem akcji będzie XXXV Lekcja Śpiewania w dniu 11 listopada na Rynku Głównym w Krakowie. Początek koncertu o godzinie 17.00.
Tego samego dnia w namiocie obok sceny od godziny 12.00 do 15.00 z pomocą studentów i wykładowców Uniwersytetu Pedagogicznego będzie można sprawdzić wymowę własną oraz swoich dzieci.
Tożsamość narodowa zawiera w sobie świadomość tego, co jednakowe dla wszystkich Polaków oraz świadomość siebie. Ale tożsamość rodzi się także z uświadomionej różnicy wobec innych narodów. Wśród wymiarów tożsamości narodowej najważniejszymi są przede wszystkim: symbole narodowe (barwy i godło) wspólne korzenie, historia narodu, świadomość narodowa, stosunek do dziedzictwa kulturowego, więzy krwi, terytorium, kultura, i…. język.
Na przykład język polski.
Dbałość o jego jakość jest naszym wspólnym obowiązkiem. Bełkotliwe wypowiedzi polityków, przedstawicieli inteligencji czy zwykłych ludzi budzą niesmak i dają zły przykład nam wszystkim, utrwalają nieprawidłowe formy użycia. Poza zwykłymi, tradycyjnymi omyłkami językowymi w doborze odpowiednich słów słyszymy katastrofalne maniery np. włanczać, swetr, na sklepie itp. W ustach młodzieży lęgną się jakieś żaby. Forma wypowiedzi rodzimych raperów staje się codzienną nowomową i slangiem nie tylko młodzieżowym. Dawniej też tak było, ale igraszki z językiem miały charakter kodowania ważnych informacji przed starymi. Obecnie do tej naturalnej potrzeby ukrywania się za słowami dołączyło celowe zniekształcanie mowy ojczystej polegające na tubalnym bełkotaniu naśladującym język wypowiedzi blokersów czy kiboli. Tolerujemy niechlujne wypowiedzi mamroczących coś pod nosem uczniów. W opłakanym stanie znalazły się samogłoski nosowe, spółgłoski szumiące, szeleszczące i świszczące, których artykulacja sprawia nawet dorosłym wiele kłopotów. Jakże często słyszymy, że odjeżdża Pociąg do Czebini o czeciej czydzieści czy? Albo Leśnom drogom wędrujom harcerze?
Zapomnieliśmy o tym, że język pozwala nie tylko opisywać świat, ale także objaśniać go i rozumieć. Precyzja języka wyznacza porządek myśli, a prawidłowa wymowa jest warunkiem prawidłowej pisowni. Komunikacja oparta o ,,rozmowy” internetowe czy esemesowe powoli i niepostrzeżenie zatraca swój charakter przekazu myśli, a zaczyna być jedynie zestawem emotikonów. Warto rozpocząć krucjatę przeciwko niedokładnej wymowie i akcentowi inicjalnemu, tak by następne pokolenie radowało się brzmieniem chrząszcza w trzcinie i rozumiało dłuższe wypowiedzi. Miejmy również nadzieję, że za parę lat znajdzie się ktoś, kto będzie umiał przetłumaczyć znaleziony gdzieś w Internecie epigramat Mikołaja Reja:
"NiEcH zIoMy nA w0RLdZi3 ZaKuM4j0M,
żE PoLaCy S0m C00L ! kIlKa JęZykoof Maj0M"
...na
"A niechaj narodowie wżdy postronni znają,
iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają!"
Prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska - Instytut Filologii Polskiej UP w Krakowie
Waldemar Domański - Dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki
Użycie języka jest wymiarem naszego patriotyzmu. Każdy myślący człowiek powinien ćwiczyć prawidłową wymowę, bowiem aby pięknie myśleć, trzeba pięknie mówić. Oto małe ćwiczenia do wykonania podczas jazdy samochodem, czesania lub marszu do autobusu. Nazywamy je pigułkami zdrowego języka.
Aby wibrująca głoska r pięknie brzmiała, powiedz głośno, trzy razy:
Połóż rewolwer na kaloryferze.
Aby poradzić sobie z trudnym układem spółgłosek:
Z sera, z serca, z soku, z sosny, weź z sobą.
I cóż że ze Szwecji, z czasem sczerniały listki szczawiu.
W skrzela makreli ktoś strzelał i strzaskał makreli oskrzela.
Wprawki autorstwa Bogumiły Toczyskiej:
To brezent w prezencie, panie prezydencie.
Do jutra - burto kutra.
Wdowa z Wawra ma podagrę, na podagrę dobry agrest.
Teatr gra w grotach Dekamerona, grom gruchnął w konar rododendrona.
Kura biała piała - kaczka czkawkę miała.
Więcej...
Poćwicz z nami
Prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Język jest najważniejszym wymiarem kultury, stanowi bowiem archiwum kulturowe społeczeństw. W każdym języku zawarte jest swoiste widzenie świata. Nie tylko w słownictwie, ale także w gramatyce i systemie fonetyczno-fonologicznym (artykulacji). Język jest formą tworzenia i przekazywania myśli. Porządek myślenia i porządek mówienia są ze sobą ściśle związane. Kto chaotycznie, niedokładnie mówi ma także chaotyczne myślenie o świecie. Humboldt ujął tę kwestię w taki sposób „naród mówi tak, jak myśli i myśli tak, ponieważ tak mówi”.
Ładna artykulacja pozwala nam spostrzegać samych siebie w pozytywnym świetle, bo jak cię słyszą, tak cię piszą.
Polacy żyjąc pospiesznie popełniają coraz więcej błędów w wymowie. Aby zapobiec tym problemom proponuję, by każdego dnia zmierzyć się z jednym artykulacyjnym wyzwaniem. Wystarczy przez cały dzień powtarzać sobie wierszyk, by utrwalić prawidłową wymowę.
Problem 1.
Trz - realizowane jak cz.
Nazbyt często zdarza się nam słyszeć, czy wzięte liczebniczo, jak mawiał Edward Dziewoński. Taka wymowa nie tylko brzmi nieprzyjemnie, ale wielokrotnie zmienia sens wypowiedzi. Takie oto dwa różne zdania: Czy chcesz bułki? Trzy chcesz bułki? (w domyśle, a nie cztery lub dwie) nie mogą przecież brzmieć identycznie.
Jan Rożek
Trzy cytrzystki w podróży
Peron trzeci i tor trzeci
pociąg rusza do Trzebini
o trzeciej trzydzieści trzy
dotrzymując reguł gry.
Problem 2.
Coraz częściej słyszy się, także w mediach nieprawidłową realizację samogłoski ą na końcu wyrazu. Politycy, dziennikarze, a nawet nauczyciele mówią prawom rękom, lewom nogom, jestem za tolerancjom.
Jan Rożek
Chłodną jesienią
Chłodną jesienią, poranną rosą,
smutną piosenkę, pola nam niosą
mgły nam nie straszne, nasza drużyna,
wesołą nutką, dzień rozpoczyna.
Problem 3.
Mylenie biernika z dopełniaczem. To błąd, który nader często słyszymy także w mediach. I choć to rani nasze uszy, gdy ktoś mówi: daj mi torta, podaj długopisa – to jednak powtarzamy wyślij esemesa, co brzmi równie nieładnie.
Jan Rożek
Esemes
Wszak to rzecz jest oczywista
że się nie wysyła LISTA.
Wiec jakiż rogaty wciąż kusi cię bies,
że ślesz ESEMESA, a nie ESEMES?
Problem 4.
Podczas pospiesznej wymowy wiele głosek, które występują na końcu wyrazu, zanika. I tak, słyszymy jakoś – zamiast jakość, znik zamiast znikł, móg zamiast mógł, dugo, natychmias, zasugach.
Stanisław Jachowicz
Koń i osioł
…Szedł biedak obciążony srodze
Ale pracą znękany, padł martwy na drodze.
A nieuczynność słusznie tę karę odniosła.
Że koń potem niósł wszystko, nawet skórę osła.
Problem 5.
W mowie potocznej połączenia spółgłosek często są redukowane i słychać płasz- zamiast płaszcz i desz- zamiast deszcz.
Leopold Staff
Deszcz jesienny
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… i szyby w mgle mokną,
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…
Problem 6.
Nie wiadomo dlaczego większość Polaków uparła się, aby wymawiać słowa: włączać, wyłączać jako włanczać i wyłanczać. Taka, niczym nieuzasadniona wymowa, brzmi jak „rysowanie” styropianem po szkle.
Jan Rożek
Włączyć kanał
Wyłącznie dla ciebie tak bardzo się staram,
wyłączam komputer, załączam aparat –
tv oczywiście.
Przełączam kanały szukając w nich treści
lub sensu choć okruch, co w wieściach się mieści
niestety wciąż kanał –
wyłączam go wreszcie.
Problem 7.
Wielu Polaków nie uświadamia sobie faktu, że używają słów, których nie ma w języku polskim. Należy do nich np. słowo swetr.
Stanisław Tym
Itaka
Gdy morzem potrząsa listopad
Sygnał słyszę przez eter
To woła mnie Penelopa
„Wróć, zrobiłam ci sweter”
Problem 8.
Język polski włącza w swój słownik wiele nowych i obco brzmiących wyrazów. Trzeba zawsze poznać ich prawidłową wymowę, aby nie mówić np. skoncentratować się zamiast skoncentrować się, albo zaakceptować się zamiast zaadaptować się.
Pewnie dlatego, że ludzie często nie myślą o tym o czym mówią, w całej Polsce słychać podczas mszy zamiast „Na cud Jonasza” słowa Nasturcjo nasza, co wielkiego sensu w tej pieśni nie ma.
Julian Tuwim
Na płot, co własnym swoim płoctwem przerażony,
Wyziorne szczerzy dziury w sen o niedopłocie,
Kot, kocurzak miauczurny, wlazł w psocie-łakocie
I podwójnym niekotem ściga cień zielony.
Problem 9.
Jan Rożek
Na sklepie?
Ucz się czytelniku ucz,
nie na portierni wisi klucz,
na sklepie wrona, towar jest w sklepie.
Na internacie, brzmi nienajlepiej.
Na szkole nigdy nie znajdziesz dzieci,
Bo nuż się zdarzy, że dziecko zleci.
I na koniec dwa ćwiczenia na niedzielę i święta.
Julian Tuwim
Słowocowe hybrydy
Prześliwimy złociście
Morele w śliworele
Wyhodujemy brzoskwinie
O jędrnie soczystym ciele
A już porzesty, agreczki
Zrozumiesz bez wyjaśnień
(Były tam zresztą sprzeczki
Z powodu ostrych zakwaśnień).
Poddana arbuzacji
Zbuntowała się gruszka
Jak sądzę nie bez racji
Bo powstała garbuszka
Christian Morgenstern
Rozmowa ślimaka z samym sobą
Wyjść ze skorupki?
Nie wyjść ze skorupki?
Krok ze skorupki?
Nikrok ze skorupki?
Kroknirupki -
krokrupki
kokkrupki
korupki
krupkikrupkikrupki
Rodzice, słuchajcie uważnie, jak mówią Wasze dzieci, 3 i 4 rok życia to najlepszy czas na ćwiczenia poprawnej artykulacji.
Nauczyciele Poloniści - pomóżcie Waszym uczniom zadbać nie tylko o treść, ale i o formę wypowiedzi. Nie przyjmujcie niechlujnych odpowiedzi w trakcie egzaminów ustnych.
Wokaliści, wykładowcy, politycy, dziennikarze - pamiętajcie, że stanowicie wzór pięknej artykulacji.
W ćwiczeniach pomogą Wam specjaliści logopedzi, którzy czekają na Was
w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i ośrodkach specjalistycznych.
Czytelnicy - pomóżcie stworzyć Aptekę Języka i przysyłajcie swoje propozycje ŁaMaŃcÓw JęZyKoWyCh na adres:
 ziomal@bibliotekapiosenki.pl.
Regulamin
- prosimy o podawanie autora lub źródła pochodzenia proponowanego "łamańca"
- za nadesłane propozycje nie przysługują honoraria
- niektóre z propozycji mogą być wykorzystane przez OK BPP
ŁaMaŃcE jĘzYkOwE
"Szczęśliwą szczeżują szarpał spazm rozkoszy w związku z szczelną strzechą Grzegorza Brzęczyszczykiewicza."
"Zdobądź mą chęć i utrać czci mej część."
"Przerażona strzała na cięciwie siedziała patrząc jak strzelcowi dłoń właśnie omdlała."
"Młode skrzypaczki straszliwie skrzypią swoimi smyczkami szarpiąc twoją ciszą."
-WD50
Co, gdzie, kiedy w mediach?
29.10 (czwartek): wywiad z p. prof. J.Cieszyńską, plus informacja o akcji w ramce
2.11 - 6.11 oraz 9 - 10.11: trudne wierszyki do ćwiczeń (z wyjątkiem soboty 7.11 i niedzieli 8.11)
9.11 i 10.11: dodatkowo oprócz wierszyków, informacja o 35. Lekcji Śpiewania i akcji „Polacy nie gęsi”
2.11 (poniedziałek) godz. 8.17 - 101,6 Radio Kraków Poranny Gość Radia Kraków -- rozmowa z prof. Cieszyńską
4.11 (środa) od godz. 13.00 do 14.00 - 101,6 Radio Kraków „O tym się mówi” - p. Cieszyńska, p. Domański
8.11 (niedziela) od godz. 10.04 do 11.00 - 101,6 Radio Kraków - audycja Biblioteka Polskiej Piosenki „Problemy logopedyczne w polskiej piosence” – gość Waldemara Domańskiego prof. Jagoda Cieszyńska Instytut Filologii Polskiej UP w Krakowie
11.11 (środa) od godz. 10.04 do 11.00 - 101,6 Radio Kraków - audycja Biblioteka Polskiej Piosenki „ Polacy nie gęsi” – gość Waldemara Domańskiego prof. Jagoda Cieszyńska Instytut Filologii Polskiej UP w Krakowie, Marcin Koczyba
Poza tym codziennie o godz. 7.10 ćwiczenia logopedyczne dla słuchaczy nagrane z p. prof. Cieszyńską
Opis akcji
Od 2 listopada do Święta Niepodległości Biblioteka Polskiej Piosenki wraz z Uniwersytetem Pedagogicznym w Krakowie, Radiem Kraków, Urzędem Miasta Krakowa, Dziennikiem Polskim oraz pod patronatem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przeprowadzi kampanię na rzecz poprawy czystości brzmienia języka ojczystego.
Akcja "Polacy nie gęsi" będzie prowadzona poprzez internet, radio i prasę gdzie pojawią się w tych dniach ćwiczenia logopedyczne oraz niezbędne informacje dotyczące wad wymowy.
Finałem akcji będzie XXXV Lekcja Śpiewania w dniu 11 listopada na Rynku Głównym w Krakowie. Początek koncertu o godzinie 17.00.
Tego samego dnia w namiocie obok sceny od godziny 12.00 do 15.00 z pomocą studentów i wykładowców Uniwersytetu Pedagogicznego będzie można sprawdzić wymowę własną oraz swoich dzieci.
Współorganizatorzy:
Partnerzy:
|
|
|