Biblioteka Polskiej Piosenki

"Góralu, czy ci nie żal"

Usynowienie pieśni góralu czy ci nie żal

Waldemar Domański Zakopane 25.08.2012 Równia Krupowa godzina 19.00

W ramach 44. Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem nastąpiło uroczyste usynowienie pieśni "Góralu czy ci nie żal" przez…Górali.
Ta zaskakująca informacja u wielu zapewne wywołała spore zdziwienie. Tymczasem w obecności władz Podhala, gości festiwalu oraz widzów zostało ogłoszone wszem i wobec, że ta na wskroś ceperska pieśń zostaje adoptowana i przyjęta do rodziny ważnych pieśni Podhalan. Od tej pory Krakowiacy i Górale wspólnie wynoszą ten utwór do poziomu i funkcji polskich pieśni hymnicznych takich jak "Rota", "Polonez Kościuszki", "Marsz Sokołów", "Warszawianka", czy też "Morze nasze morze".
Po tym oficjalnym komunikacie zebrani zaśpiewali tradycyjną wersję pieśni wraz ze zwrotką „papieską”, która została dopisana do oryginalnego tekstu w kilka dni po śmierci Jana Pawła II w 2005 roku.

Pobierz śpiewnik

Jak do tego doszło?... czyli historia projektu kulturalnego Usynowienie Pieśni „Góralu czy ci nie żal”

poczytaj

W listopadzie 2011 roku Waldemar Domański dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki w rozmowie telefonicznej z Burmistrzem Zakopanego przedstawił pomysł usynowienia pieśni „Góralu czy ci nie żal”. W następnych miesiącach kontaktował się również z pozostałymi przedstawicielami władz na Podhalu konsultując główne założenia swojego projektu. Inicjatywę dyrektora poparł:

Komitet Honorowy Usynowienia Pieśni "Góralu, czy ci nie żal" - zobacz listę nazwisk

KRAKOWIACY

prof. dr hab. Andrzej Chwalba - Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Mieczysław Czuma - dziennikarz, krakauerolog
prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska - Instytut Filologii Polskiej UP w Krakowie
Waldemar Domański - dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki
ks. Kardynał Stanisław Dziwisz - Metropolita Krakowski
Jerzy Fedorowicz (junior) – Komisja Kultury Rady Miasta Krakowa
Zofia Gołubiew – dyrektor Muzeum Narodowego
Mikołaj Grabowski - dyrektor naczelny i artystyczny Narodowego Starego Teatru
ks. dr Wiesław Gubała - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Krzysztof Haich - publicysta
Józef Hojda - Król Kurkowy A.D. 2011
Krzysztof Jasiński - dyrektor Teatru STU
Aleksander Nowak - zastępca dyrektora naczelnego i artystycznego Narodowego Starego Teatru
Michał Kozioł – krakauerolog
Bogusław Kośmider - przewodniczący Rady Miasta Krakowa
Jan Kanty-Pawluśkiewicz – kompozytor, Honorowy Ambasador Ziem Górskich
prof. Stanisław Krawczyński – rektor Akademii Muzycznej w Krakowie
Aleksander Kobyliński ”Makino” – Krakowianin z krwi i kości, kompozytor, grupa Andrusy
Zygmunt Konieczny – kompozytor
prof. Jacek Majchrowski – prezydent Krakowa
Leszek Mazan – dziennikarz, publicysta, krakauerolog
Konrad Myślik – rzecznik Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa
Michał Niezabitowski – dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
Józef Pilch – wiceprzewodniczący Rady Miasta Krakowa
prof. dr hab. Zdzisław Pietrzyk - dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej
dr Michał Rusinek – poeta, sekretarz Wisławy Szymborskiej
Małgorzata Rusiłko – prezes Stowarzyszenia Użytkowników i Miłośników Historii Sukiennic "Towarzystwo KRAM"
prof. Mieczysław Rokosz – prezes Komitetu Kopca Kościuszki
prof. dr hab. Michał Śliwa – rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Andrzej Sikorowski – muzyk, kompozytor, Pod Budą
dr Stanisława Trebunia-Staszel - Instytut Etnoloii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Grzegorz Turnau – muzyk, kompozytor
ks. dr hab. Robert Tyrała - Akademia Muzyczna w Krakowie
Zbigniew Wodecki – muzyk, kompozytor
Andrzej i Jacek Zielińscy – muzycy, kompozytorzy, Skaldowie

oraz

Obywatelski Komitet Honorowy Usynowienia Pieśni "Góralu, czy ci nie żal" - zobacz listę nazwisk

16 kwietnia 2012 roku Waldemar Domański napisał List otwarty Krakowiaka do Górali.

List Otwarty Krakowiaka do Górali

W 2013 roku będziemy świętować 150 lecie spotkania Michała Bałuckiego z Góralem z Chochołowa w krakowskim wiezieniu św. Michała, przy ulicy Senackiej. Wbrew pozorom ten mało znaczący epizod był brzemienny w skutkach, bowiem legł u podstaw narodzin pieśni nad pieśniami: „Góralu, czy ci nie żal”. Zatrzymany pod Michałowicami bohater piosenki znalazł się w jednej celi z autorem wiersza: „Za chlebem”. W późniejszych latach do wiersza dopisano muzykę powołując do życia jeden z ważniejszych polskich motywów muzycznych. O ile dokładnie wiadomo, kto był autorem tekstu, o tyle autorstwo muzyki do dzisiaj budzi dużo wątpliwości. Bardziej przekonuje mnie opracowanie autorstwa Mariusza Matuszewskiego, który wskazuje – bazując na badaniach – Antoniego Rudkowskiego. Kolejni specjaliści wymieniają jeszcze kilka innych nazwisk, w gronie których znajduje się drugi autor - Michał Świerzyński.
Na początku XX wieku „Górala” śpiewali skauci, harcerze oraz legioniści Piłsudskiego, którzy włączyli go do swojego biwakowego repertuaru. Z czasem pieśń patriotyczna zmieniła środowisko i stała się pieśnią strzelistą pijaków oraz weselników. Zredukowana jedynie do refrenu, była i jest do dzisiaj w niektórych domach rodzajem pobudki śpiewanej przed kolejnym toastem.
Z upływem czasu pieśń polskiego tułacza całkowicie zatraciła swój pierwotny sens i kontekst. Nigdy też w pełni nie stała się częścią zbioru góralskich pieśni.

W czasie pontyfikatu Jana Pawła II nastąpiła w tym względzie gwałtowna zmiana. Najpierw, tuż po wyborze Papieża, prymas Stefan Wyszyński w Radiu Watykańskim powiedział:

„Głęboka miłość swobody wędrowniczej, rodzimych lasów i pól, człowieka rozkochanego w królewskim Krakowie aż łzy wyciska na myśl o utraconym raju. Na usta ciśnie się nie do opanowania pytanie: Góralu, czy ci nie żal odchodzić od stron ojczystych?

Potem… Po blisko roku od pamiętnego wywiadu w Nowym Targu zgromadzeni Górale zaśpiewali gromko Ojcu Świętemu na pożegnanie pieśń „Góralu, czy ci nie żal”, ostatecznie zmieniając dotychczasowy jej wydźwięk i zastosowanie. Od tego momentu stało się jasne, że poza Góralem z Chochołowa bohaterem tekstu domyślnie stał się również Karol Wojtyła, którego obecność w tekście dostrzegli nawet Japończycy. posłuchaj...
Kiedy 2 kwietnia 2005 roku Papież zakończył swoją służbę pasterską postanowiłem dopisać ostatnią zwrotkę zamykającą historię tego utworu. 3 maja na Rynku Głównym w Krakowie, w ramach cyklicznego koncertu „Lekcja Śpiewania” kilka tysięcy ludzi zaśpiewało wspomnianą „papieską” zwrotkę, oddając tym samym hołd zmarłemu rodakowi.

"Nasz Gazdo, co patrzysz z wysoka,
anieli tam „Barkę” Ci grają,
popatrz na Polskę z obłoka,
tu też dla Ciebie śpiewają.
Góralu, czy ci nie żal..."

czytaj artykuł...
czytaj więcej o Lekcji...

Tyle historii… Tatry, owce, narty oraz pieśń „Góralu, czy ci nie żal” u większości ludzi w Polsce kojarzą się z Góralami. W szeregu wymienionych przeze mnie przykładów największą kontrowersję wywołuje piosenka! Co gorsza, nie jest utworem ludowym, a tym bardziej wypływającym z kultury góralskiej. Mimo tego, że została napisana przez cepra z Krakowa, jest najbardziej znanym w Polsce „góralskim” przebojem.
Jako dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki odczuwam dyskomfort wynikający z sierocego charakteru jednej z najpopularniejszych polskich piosenek.
Pora „Górala” usynowić!
Na podobieństwo wielu innych znanych utworów, które trafiły do naszych serc, może zostać pieśnią symbolicznie adoptowaną przez niechętnych jej Górali. Dla przykładu, najpopularniejszą piosenkę cygańską „Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma” napisał Andrzej Zieliński z Agnieszką Osiecką, czeski rodowód ma „Szła dzieweczka do laseczka” albo „Miała baba koguta”, bo o bałkańskich korzeniach „Marianny” jedynie wspomnę. Kraków jako kolebka narodzin tak ważnego dla naszej kultury utworu oraz postać chłopa z Chochołowa daje nam podstawy do uporządkowania trudnych spraw rodzinnych”.

Waldemar Domański
Dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki
dyrektor@bibliotekapiosenki.pl

W trakcie 45 Lekcji Śpiewania 3 maja 2012 roku na Rynku Głównym w Krakowie oficjalnej delegacji przedstawicieli władz Podhala przekazano pisemną propozycję Usynowienia Pieśni „Góralu czy ci nie żal” Dokument wręczył Waldemar Domański dyrektor Biblioteki Polskiej Piosenki.

Pieśń "Góralu, czy ci nie żal" usynowiona! - RELACJA AUDIO-VIDEO